Wszystko o tlenku węgla
Co to jest tlenek węgla?
Tlenek węgla (CO), potocznie zwany czadem, jest bezbarwnym, bezwonnym, silnie trującym gazem, nieco lżejszym od powietrza. Powstaje w wyniku niepełnego spalania (przy niedostatecznym dopływie tlenu) substancji organicznych i nieorganicznych m.in.: drewna, oleju, gazu, benzyny, nafty, propanu, węgla, ropy.
Dlaczego tlenek węgla jest niebezpieczny?
Tlenek węgla jest śmiertelną trucizną dla organizmu człowieka oraz każdego innego, który używa hemoglobiny do transportu tlenu. Dostaje się do organizmu przez układ oddechowy, a następnie jest wchłaniany do krwioobiegu. W układzie oddechowym człowieka wiąże się z hemoglobiną ok. 300 razy szybciej niż tlen, blokując tym samym dopływ tlenu do organizmu. Dlatego już niska koncentracja CO w powietrzu może stanowić istotne zagrożenie dla człowieka. Szybkość procesu wiązania się tlenku węgla z hemoglobiną zależy od stężenia CO we wdychanym powietrzu, od czasu narażenia (tzn. jak długo pozostajemy pod jego wpływem) oraz właściwości organizmu. Wyłączenie hemoglobiny z transportu krwi powoduje zaburzenie procesu oddychania, co w efekcie prowadzi do niedotlenienia tkanek, uszkodzenia mózgu oraz innych narządów. Najpoważniejsze uszkodzenia spowodowane niedotlenienie powstają w ośrodkowym układzie nerwowym. Następstwem ostrego zatrucia może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa, zawał albo nawet śmierć.
Kto jest narażony na działanie tlenku węgla?
Każda osoba przebywająca w środowisku skażonym tlenkiem węgla jest narażona na jego wpływ. Efekty działania CO , przy takim samym stężeniu, mogą być jednak różne dla różnych osób. Do grupy największego ryzyka należą:
- noworodki i niemowlaki (obok normalnej hemoglobiny występuje u nich hemoglobina płodowa, która wiąże dwukrotnie więcej tlenku węgla niż zwykła hemoglobina) dzieci
- kobiety ciężarne
- osoby w podeszłym wieku
- osoby z wadami serca oraz niewydolnością układu oddechowego
Jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?
W zależności od stężenia tlenku węgla w powietrzu, czasu narażenia i właściwości organizmu objawy zatrucia dzieli się na: lekkie, średnie i ciężkie. Bardzo ważne jest, aby wszyscy domownicy zapoznali się z nimi oraz umieli rozpoznać objawy towarzyszące poszczególnym stopniom zatrucia. Objawy zatrucia tlenkiem węgla występujące we wczesnym okresie takie jak: niepokój, lekki ból i zawroty głowy, nudności, zmęczenie są charakterystyczne również dla zatrucia pokarmowego lub grypy, mogą więc być przyczyną złej diagnozy oraz niewłaściwego sposobu leczenia!
Lekki ból głowy, mdłości, wymioty, osłabienie - często określane jako "grypo-podobne objawy".
Nasilający się ból głowy, senność, zaburzenia świadomości i równowagi, przyspieszenie i zaburzenia rytmu serca.
Utrata przytomności, konwulsje, zaburzenia kardiologiczne i oddechowe. Nieodwracalne zmiany, których następstwem jest śmierć.
PAMIĘTAJ! Objawy zatrucia najwcześniej mogą wystąpić u dzieci oraz zwierząt domowych.
Poniższa tabela przedstawia objawy zatrucia tlenkiem węgla w zależności od stężenia i czasu narażenia*
STĘŻENIE CO W POWIETRZU | CZAS NARAŻENIA* | OBJAWY ZATRUCIA | |||
PPM | % | mg/m3** | |||
35 | 0,0035 | 40 | 8 | godz. | maksymalna ilość CO dopuszczona przez WHO*** przy przebywaniu w pomieszczeniu przez 8 godz. |
200 | 0,02 | 230 | 2-3 | godz. | lekki ból głowy, zmęczenie, nudności, zawroty głowy |
400 | 0,04 | 460 | 1-2 | godz. | ww. symptomy narastają, silny ból głowy, zagrożenie utraty życia po upływie 3 godzinach. |
800 | 0,08 | 920 | 45 | min. | silne nudności, zawroty głowy, wymioty, trwała śpiączka po 2 godz. , śmierć w ciągu 2-3 godz. |
1600 | 0,16 | 1840 | 20 | min. | silny ból głowy, zawroty głowy, nudności i wymioty, trwała śpiączka w ciągu 10-20min ; śmierć w ciągu 1 godziny. |
3200 | 0,32 | 3680 | 5-10 | min. | objawy j.w., śmierć w ciągu 25-30 minut. |
6400 | 0,64 | 73600 | 1-2 | min. | objawy jw., śmierć w ciągu 10-15 minut. |
12800 | 1,28 | 14720 | < 1 | min. | utrata przytomności po 2-3 wdechach; śmierć po 3 minutach |
** przy temp. 20C i ciśnieniu atmosferycznym 1,013bar.
*** WHO -Światowa Organizacja Zdrowia.
Powyższe zestawienie dotyczy osób zdrowych. Należy pamiętać, że efekty działania tlenku węgla, przy takim samym stężeniu, mogą być jednak różne dla różnych osób. W szczególności dotyczy to osób chorych oraz zaliczanych do grupy największego ryzyka (m.in. noworodków i niemowlaków, dzieci, kobiet ciężarnych, osób w podeszłym wieku, osób z problemami zdrowotnymi).
Jakie są źródła tlenku węgla?
Generalnie wszystkie urządzenie, które w trakcie swojej pracy spalają paliwo mogą być źródłem tlenku węgla. Najczęściej są to:
- gazowe podgrzewacze wody - popularne termy
- kotły gazowe
- kotły opalane drewnem, węglem lub olejem opałowym
- kominki
- gazowe / naftowe ogrzewacze pomieszczeń
- piece kaflowe
- kuchnie gazowe / węglowe
- urządzenia spalinowe (np. agregaty prądotwórcze)
Wyżej wymienione urządzenia mogą być źródłem tlenku węgla w sytuacji:
- gdy są rozregulowane, zanieczyszczone, popsute lub niewłaściwie podłączone
- braku swobodnego odpływ spalin na zewnątrz budynku (np. przewód kominowy jest zablokowany lub nieszczelny)
- braku dopływu świeżego powietrza do budynku (np. szczelnie pozamykane okna i drzwi, pozatykane kratki wentylacyjne)
- przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych może powstać również tzw. "zjawisko ciągu wstecznego". Spaliny zamiast wydobywać się przewodem kominowym na zewnątrz budynku są z powrotem zasysane.
Co zrobić, aby zminimalizować możliwość powstania tlenku węgla?
- należy regularnie sprawdzać urządzenia mogące być źródłem czadu
- uchylić okno w pomieszczeniu, w którym korzysta się ze źródła ognia (pieca gazowego z otwartą komorą spalania, kuchenki gazowej lub węglowej, kominka)
- nie zasłaniać kratek wentylacyjnych i otworów nawiewnych
- dokonywać okresowych przeglądów instalacji wentylacyjnej i przewodów kominowych oraz ich czyszczenia. Zgodnie z Prawem Budowlanym (art. 62) zarządca budynku lub właściciel ma obowiązek m.in. przeglądu instalacji wentylacyjnej, wewnętrznej instalacji gazowej, przewodów kominowych nie rzadziej niż raz w roku. Kontrola musi być przeprowadzona przez uprawnionego fachowca
- regularnie sprawdzać przewody kominowe i wentylacyjne oraz kanały nawiewne
- użytkować sprawne techniczne urządzenia, w których odbywa się proces spalania zgodnie z instrukcją producenta
- stosować urządzenia posiadające stosowne dopuszczenia w zakresie wprowadzenia do obrotu
- systematycznie sprawdzać ciąg powietrza
- często wietrzyć pomieszczenie, w których odbywa się proces spalania (kuchnie, łazienki wyposażone w termy gazowe)
Źródło: www.kidde.pl